Według danych GUS z 2020 roku, nowotwory są drugą najczęstszą przyczyną śmierci w Polsce. Na całym świecie prowadzone są badania nad alternatywnymi terapiami raka, a fitokannabinoidy konopne, m.in. CBD są jedną z badanych grup substancji. Publikacje naukowe wykazują korzystne działanie konopii w łagodzeniu skutków ubocznych inwazyjnych metod leczenia raka.

Zachorowalność na raka w Polsce i UE

Z raportu GUS wiemy, że w 2020 roku zdiagnozowano w Polsce 196 000 nowych przypadków norotworów. Wśród kobiet najpowszechniejszy był rak piersi (25,3%), po nim rak płuc (11,5%), a wśród mężczyzn występowało najwięcej przypadków raka płuc (18,5%), drugą pozycję zajął rak prostaty (18,3%). 

Te statystyki odzwierciedlają ogólnoeuropejską tendencję. W 2020 roku w całej UE nowych przypadków zachorowania na raka odnotowano 4 mln. Wśród kobiet najczęściej rozpoznawany był nowotwór piersi (27,8%), a wśród mężczyzn nowotwór prostaty (22,2%). Tym, co odróżnia Polskę od innych krajów europejskich jest wysoka śmiertelność, szczególnie wśród pacjentek chorujących na nowortór piersi.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę szerszy kontekst, można zauważyć, że śmiertelność z powodu raka w UE jest znacznie wyższa w przypadku mężczyzn niż kobiet (1 076 587 do 865 965 zmarłych w 2020 roku). Tłumaczone jest to m.in. większą tendencją mężczyzn do zwlekania z wizytą u lekarza.

Nowotwór – jak rozwija się choroba?

Nowotwory powstają w następstwie uszkodzeń genetycznych w komórkach organizmu. Wiążą się z nieprawidłowym podziałem komórek, który jest następstwem mutacji genów.

Zdrowe komórki w organizmie człowieka systematycznie się wymieniają. Nowe komórki powstają w procesie podziału komórkowego i zajmują miejsce starych albo uszkodzonych komórek, które z kolei obumierają. Taki proces zachodzi w każdej tkance ciała. To dzięki temu rany się goją, a organizm się regeneruje. 

Naturalny proces podziału komórek może z różnych powodów przestać przebiegać prawidłowo, a uszkodzone komórki zamiast obumierać, dzielą się, przyrastają i formują guzy. Część tych guzów może mieć nowotworowy charakter.  

Istotne cechy komórek nowotworowych to m.in.:

• • nie podlegają apoptozie, czyli ich podział się nie zatrzymuje i nie obumierają wtedy, kiedy “powinny”, chociaż nie otrzymują sygnału do wzrostu albo otrzymują sygnał do zatrzymania podziału,

• przekształcenie się zdrowej komórki w nowotworową to długi i złożony proces, który może pozostawać utajony nawet przez dziesięciolecia. Powstanie nowotworu jest konsekwencją zmian w wielu genach jednocześnie, m.in. w genach związanych z wzrostem, monożeniem się, różnicowaniem i obumieraniem komórek organizmu. 

• układ odpornościowy ich nie zwalcza, bo nie rozpoznaje ich jako zagrożenia – są to własne komórki organizmu, tylko zniekształcone; niektóre nowotwory hamują reakcję immunologiczną przez wydzielanie specjalnego enzymu,
• są zdolne do otaczania się naczyniami krwionośnymi, przez które pobierają substancje odżywcze, przez co są w stanie rosnąć o wiele szybciej; istnieją metody terapeutyczne polegające na zatrzymywaniu wzrostu naczyń krwionośnych w okolicy guza,
• dzielą się szybko, a stabilność genetyczna przekształconych komórek maleje – coraz większa liczba genów może ulegać mutacjom. 

Nowotwór łagodny a nowotwór złośliwy

Nowotwory dzieli się na złośliwe i łagodne. Złośliwe to te, w których nagromadzone komórki nowotworowe przenikają do zdorwych tkanek sąsiadujących z guzem i mogą rozprzestrzeniać się po organizmie. To rozprzestrzenianie się prowadzi do powstawania ognisk choroby w innych miejscach, często oddalonych od pierwszego ogniska choroby. Są to tzw. przerzuty, a proces nazywany jest metastazą.

Nowotwory łagodne nie mają zdolności rozprzestrzeniania się po otaczających ognisko choroby tkankach, nie tworzą przerzutów. Po operacyjnym usunięciu ogniska choroby – guza, nowotwór zwykle nie pojawia się ponownie, jak ma to miejsce w przypadku nowotworów złośliwych. Jednak również one, ze względu na swój rozmiar lub lokalizację (np. mózg) mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Nowotwór a układ odpornościowy 

Komórki nowotworowe mają zdolność zakłócania reakcji układu immunologicznego na zagrożenie. Naukowcy proponują postrzeganie nowotworów jako chorób genów i układu immunologicznego, a dziedzinę obserwującą te zależności nazywa się immunoonkologią. 

Każdego dnia zachodzą zmiany w materiale genetycznym komórek organizmu człowieka. Może się tak dziać pod wpływem czynników środowiskowych, jak również czynników wewnętrznych, np. związanych z procesami metabolicznymi. Prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny potrafi sprawnie i precyzyjnie reagować na takie zmiany. 

Jeśli układ immunologiczny nie działa prawidłowo, proces podziału i przekształcania komórek nowotworowych nie zostaje w porę zatrzymany – zaczynają się one intensywnie namnażać. Dzieje się tak mimo tego, że komórki ciała mają systemy naprawcze i ratunkowe, które są aktywowane w przypadku uszkodzonego DNA komórkowego. 

Błędy w tym systemie prowadzą do powstawania mutacji, też w systemie sygnalizowania wzrostu, zatrzymania wzrostu i obumierania komórek. Jeśli w tych procesach nie ma równowagi, mogą rozwijać się różne choroby, w tym nowotwory. 

Kannabinoidy konopne w onkologii 

CBD – regulacja układu immunologicznego

Skanowanie ciała w poszukiwaniu zagrożeń (np. komórek przednowotworowych) i ich eliminacja są rolą układu odpornościowego. Jeśli ta obrona jest słaba, zniekształcone komórki  mogą się rozmnażać i tworzyć guzy. 

Tę wiedzę wykorzystuje się w leczeniu nowotworów – istnieją leki onkologiczne, które wzmacniają układ immunologiczny i uczą go, żeby zwalczał raka.Kannabidiol (CBD) również wzmacniająca i aktywuje układ odpornościowy – może pomagać mu w rozpoznaniu komórek raka jako zagrożenia.

Konopie w terapii bólu nowotworowego

Raporty z badań potwierdzają możliwość stosowania kannabinoidów konopnych w leczeniu bólu. Doniesienia naukowe dotyczą wielu rodzajów bólu: bólu głowy, bólu wynikającego z urazów czy bólu nowotworowego. 

CBD i inne kannabinoidy aktywują układ endokannabinoidowy, zmniejszając przetwarzanie sygnałów bólowych. Mechanizm działania polega na regulacji neuroprzekaźników. Fitokannabinoidy konopne wykazują też działanie przeciwzapalne. 

Medyczne konopie zawierające CBD są wykorzystywane w łagodzeniu bólu nowotworowego u pacjentów i pacjentek, którzy nie reagują na konwencjonalną terapię przeciwbólową.

W analizie wybranych badań z udziałem pacjentów i pacjentek chorujących na raka czytamy, że w 4 na 5 grup badanych kannabinoidy miały wpływ na zmniejszenie odczuwanego bólu. Wszyscy badacze zauważają potrzebę prowadzenia badań na większych grupach ludzi chorujących na nowotwory, co pozwoliłoby ustalić optymalne dawkowanie CBD w łagodzeniu bólu związanego z nowotworem.

CBD łagodzi skutki uboczne chemioterapii

Do najczęściej wymienianych skutków ubocznych chemioterapii należą:

• biegunka,
• mdłości i wymioty,
• stany lękowe, 
• poczucie rozbicia,
• brak apetytu, 
• rozregulowany cykl dobowy.

Dane zgromadzone przez badaczy pokazują, że kannabinoidy konopne (w tym CBD)  łagodzą lub nawet eliminują występujące po chemioterapii wymioty i biegunkę. Mogą też korzystnie wpływać na samopoczucie chorujących osób: zmniejszają poziom lęku.

Większość naukowców badających zastosowanie medycznych konopi w leczeniu nowotworów wskazuje na potrzebę prowadzenia badań na większą skalę, ponieważ dostrzega ich potencjał terapeutyczny.