Układ endokannabinoidowy (ECS) odgrywa ważną rolę w patofizjologii zaburzeń psychotycznych. Kannabinoidy konopne mają zdolność regulacji funkcjonowania tego układu, dlatego potencjalne przeciwpsychotyczne właściwości CBD są przedmiotem badań naukowych w wielu ośrodkach badawczych na całym świecie. Naukowcy poświęcają uwagę różnym rodzajom i stadiom zaburzeń psychotycznych (w tym schizofrenii). Sprawdzają potencjalne korzyści płynące ze stosowania CBD również u osób, które doświadczają epizodów psychotycznych w przebiegu innych chorób, np. choroby Parkinsona. Przyjrzyjmy się wybranym wynikom badań.

Co to są zaburzenia psychotyczne?

W rozdziale “Zaburzenia należące do spektrum schizofrenii i inne zaburzenia psychotyczne” DSM-5 opisanych jest aż 12 rodzajów zaburzeń, które mogą mieć różne natężenie czy być w różnym stadium. Mają jednak wiele cech wspólnych. Przez psychozę czy stan psychotyczny rozumie się stan zakłócenia różnych obszarów funkcjonowania psychicznego, m.in. postrzegania rzeczywistości – siebie i otoczenia, sposobu myślenia, przeżywania i wyrażania emocji, nastroju.

Zaburzenia psychotyczne objawiają się w obszarach świadomości, myślenia, postrzegania i zachowania. Osoba chorująca nie dostrzega, że jej sposób myślenia jest niezgodny z rzeczywistością czy nielogiczny, nie jest w stanie krytycznie spojrzeć na swoje zachowanie.

Objawy charakterystyczne dla zaburzeń psychotycznych:

omamy, halucynacje, urojenia,
zaburzenia myślenia: spowolnione myślenie, rozkojarzenie, irracjonalność,
zobojętnienie i brak energii lub silne pobudzenie,
zaburzenia zachowania:

ambiwalencja – sprzeczność wypowiedzi i zachowania,

ambitendencja – sprzeczne zachowanie,

paramimia – sprzeczność mimiki z przeżywanymi emocjami,

aspołeczność.

W zależności od rodzaju zaburzenia, niektóre objawy mogą być silniejsze niż inne, niektóre mogą nie występować wcale albo nie występować jednocześnie z innymi. Zaburzenia psychotyczne mogą dotyczyć w większym stopniu zaburzeń percepcji – omamy lub zaburzeń myślenia – nieprawidłowości związane z tokiem i sposobem myślenia.

CBD w leczeniu psychozy

Dostępne na rynku leki przeciwpsychotyczne mają ten sam mechanizm działania – blokują receptory dopaminy. To sprawia, że dla osób, które nie reagują na takie leczenie nie ma zbyt wielu dostępnych alternatyw. Jednocześnie te leki często powodują działania niepożądane, przez co niektórzy pacjenci/tki niechętnie je przyjmują. Jest to szczególny problem we wczesnych fazach psychozy, kiedy nieprzyjemne doświadczenia mogą wpłynąć na przyszłą postawę pacjentów/ek wobec leczenia. Natomiast dla osób z klinicznie wysokim ryzykiem psychozy nie jest dostępne żadne prewencyjne leczenie.

Badania wykazały, że CBD ma inny mechanizm działania (niezależny od receptora dopaminy) i dlatego może stanowić zupełnie nową klasę leków przeciwpsychotycznych. Największą korzyścią jest brak niektórych działań niepożądanych, np. sztywności mięśni, drżenia mięśni, zaburzeń chodzenia i podniesionego poziomu prolaktyny. Naukowcy zwracają również uwagę na to, że kannabidiol może zwiększać skuteczność leków przeciwpsychotycznych, jeśli byłby stosowany równolegle.

Dotychczasowe dowody na przeciwpsychotyczne działanie CBD pochodzą z badań przedklinicznych na zwierzętach, badań wykorzystujących metody neuroobrazowania, badań z udziałem zdrowych wolontariuszy oraz stosunkowo małych badań klinicznych z udziałem osób z zaburzeniami psychotycznymi.

W jednym z badań klinicznych wzięło udział 88 osób chorujących na schizofrenię. Po 6 tygodniach leczenia, w porównaniu z grupą placebo, w grupie otrzymującej CBD natężenie objawów psychotycznych było niższe. Stan pacjentów/ek częściej był oceniany jako “poprawił się” przez lekarzy. CBD było dobrze tolerowane, a częstość występowania działań niepożądanych była podobna w grupach otrzymujących CBD i placebo.

CBD może łagodzić objawy psychotyczne w chorobie Parkinsona

Objawy psychotyczne mogą pojawiać się także u osób z chorobą Parkinsona. W badaniu przeprowadzonym z udziałem pacjentów/ek wykazano znaczne złagodzenie objawów w wyniku leczenia kannabidiolem. CBD nie pogorszyło funkcji motorycznych i nie obniżyło całkowitych wyników w Jednolitej Skali Oceny Choroby Parkinsona. Podczas leczenia nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych. Te wstępne dane sugerują, że CBD może być skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane w leczeniu psychozy w chorobie Parkinsona.

CBD w psychozie – duże badania kliniczne

Jeszcze w 2023 r. rozpocznie się szeroko zakrojone badanie kliniczne obejmujące 3 grupy: osoby, które mają za sobą pierwszy epizod psychotyczny, osoby, które są obciążone wysokim ryzykiem wystąpienia psychozy oraz osoby z psychozą, które nie reagują na konwencjonalne leczenie. W sumie będzie to 1000 pacjentów/ek, badanie obejmie 35 ośrodków badawczych, głównie w Europie i Ameryce Północnej.

Zdaniem naukowców, kannabidiol to jedna z najbardziej obiecujących nowych metod leczenia osób cierpiących na psychozę. To badanie będzie pierwszym, które oceni CBD u dużej liczby osób z psychozą lub objawami psychotycznymi i skupia wiele wiodących ośrodków pracujących na całym świecie w tej dziedzinie. Oprócz leczenia już rozpoznanej psychozy w badaniu sprawdzone zostanie również, czy kannabidiol może zapobiegać wystąpieniu psychozy u osób z wysokim ryzykiem jej rozwoju.

CBD, które zostanie zastosowane w badaniu pochodzi z konopi indyjskich. Lek składa się w ponad 99% z kannabidiolu. Inne składniki konopi indyjskich, które mogą mieć niekorzystne (w tym przypadku) skutki psychoaktywne, zostały usunięte. W badaniu zostanie zastosowana licencjonowana postać kannabidiolu, znana jako Epidyolex. Naukowcy podkreślają, że ogromną przewagą CBD nad konwencjonalnymi lekami przeciwpsychotycznymi jest brak poważnych skutków ubocznych.

Naukowcy mają również na celu identyfikację biomarkerów – biologicznych drogowskazów – które wskazywałyby, że pacjent może dobrze reagować na leczenie. Pozwoli to na lepsze zrozumienie jak działa CBD w psychozie i możliwość jego większej personalizacji w przyszłości.

W badaniach stosowane były wysokie dawki CBD (od 300 do 1500 mg dziennie), osoby uczestniczące były pod stałą obserwacją naukowców i lekarzy. Przyjmowanie tak dużych dawek na własną rękę nie jest dobrym pomysłem. Dla własnego bezpieczeństwa, lepiej skonsultować się z lekarzem zajmującym się terapią konopną.

Źródła: