Bezsenność jest jednym z rodzajów zaburzeń snu, obok m.in. nadmiernej senności, częstego wybudzania się i zaburzenia okołodobowego cyklu snu i czuwania. Zaburzenia snu jako takie często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi, np. depresją i chorobami somatycznymi. Istnieje szereg ścieżek leczenia bezsenności, CBD i inne kannabinoidy konopne są badane pod kątem zastosowania w terapii zaburzeń snu.

Bezsenność – kiedy się ją diagnozuje?

Bezsenność jest klasyfikowana w DSM-5 jako jedno z dziesięciu zaburzeń snu i czuwania. 

Pacjenci/tki doświadczający zaburzeń snu zwykle uważają swój sen za niesatysfakcjonujący, zarówno jeśli chodzi o jego jakość i długość, jak i pory snu. Częstym skutkiem braku odpowiedniej regeneracji jest poczucie ciągłego zmęczenia, obniżony nastrój, gorsza koncentracja i rozdrażnienie.

Zgodnie z kryteriami diagnostycznymi DSM-5, o bezsenności można mówić, kiedy pacjent/ka opisuje swój sen jako niesatysfakcjonujący z powodu jednego lub większej liczby objawów: 

• trudności z zasypianiem,
• trudności w utrzymaniu snu – częste wybudzenia, trudności z ponownym zaśnięciem po wybudzeniu,
• budzenie się wcześnie rano i trudność z ponownym zaśnięciem.

Przy czym pacjent/ka deklaruje, że zakłócenie snu obniża komfort życia i utrudnia funkcjonowanie w ciągu dnia. 

W bezsenności trudności związane ze snem pojawiają się co najmniej przez trzy noce w tygodniu. Wyróżnia się też bezsenność epizodyczną (trudności związane ze snem występują przez ponad miesiąc, ale mniej niż przez trzy miesiące), uporczywą (trudności związane ze snem występują przez ponad trzy miesiące) i nawracającą (trudności związane ze snem pojawiły się co najmniej dwa razy w ciągu ostatniego roku).

Skala natężenia bezsenności ISI (Insomnia Severity Index) używana pozwala na określenie natężenia objawów bezsenności, co pomaga w określeniu jej zaawansowania. Skala zawiera siedem pytań, które dotyczą: trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu, zbyt wczesnego budzenia się, reakcji otoczenia na problemy ze snem, samopoczucia w ciągu dnia, tego w jakim stopniu dana osoba martwi się problemami ze snem i stopnia satysfakcji z nocnego wypoczynku. 

Pozostałe kryteria diagnostyczne bezsenności to:

• Bezsenności występuje mimo sprzyjających warunków do spania.
• Bezsenności nie można wyjaśnić na podstawie innego zaburzenia snu i czuwania.
• Zaburzenie snu nie jest spowodowane przyjmowaniem jakiejś substancji: leków, substancji psychoaktywnych.
• Współwystępujące zaburzenia psychiczne i somatyczne nie pozwalają na wyjaśnienie w pełni problemów ze snem.

Inne zaburzenia snu i czuwania:

• zaburzenia z bezsennością, 
• zaburzenie z nadmierną sennością, 
• narkolepsja, 
• zaburzenia snu związane z zaburzeniami oddychania podczas snu, 
• zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania, 
• zaburzenia związane z wybudzaniem w czasie snu non-REM,
• koszmary senne, 
• zaburzenie zachowania w czasie snu REM, 
• zespół niespokojnych nóg,
• zaburzenie snu wywołane substancją/lekiem.

Bezsenność a inne choroby 

Zaburzenia snu mogą być wczesnym objawem innych zaburzeń psychicznych, mogą towarzyszyć depresji, zaburzeniom lękowym albo zaburzeniom funkcji poznawczych. Są także czynnikiem ryzyka uzależnień od substancji psychoaktywnych, którymi pacjenci/tki próbują się ratować (w nocy: alkohol, opioidy, benzodiazepiny; w dzień: substancje pobudzające, jak amfetamina czy kokaina, nadmierne spożycie kofeiny i nikotyny). To ze względu na to współwystępowanie zaburzenia snu są uwzględnione w klasyfikacji zaburzeń psychicznych.

Współwystępowanie zaburzeń snu z chorobami somatycznymi jest na tyle częste, że uważa się to raczej za regułę, niż wyjątek. Najczęściej współwystępujące choroby to: zaburzenia snu związane z zaburzeniami oddychania podczas snu, choroby układu krążenia i oddechowego,  choroby neurodegeneracyjne, choroby układu mięśniowo-szkieletowego, choroby układu sercowo-naczyniowego. 

Zamknięte koło bezsenności

W psychiatrii znane jest zjawisko zamkniętego koła bezsenności, kiedy myśli, emocje, działania i reakcje fizjologiczne pacjentów/tek napędzają bezsenność. Osoby, które mają kłopot z zasypianiem i obserwują negatywne skutki niewyspania w ciągu dnia, po jakimś czasie zaczynają się tym stanem rzeczy stresować, co tylko utrudnia im wieczorne wyciszenie i zaśnięcie. Stres powoduje pobudzenie fizjologiczne, towarzyszy mu większe zaabsorbowanie tematem snu i poświęcanie mu nadmiernej uwagi, co często prowadzi do pogłębiania się problemu.

Zachowania, które utrwalają bezsenność i potęgują pobudzenie organizmu: 

• nieprawidłowe pory snu,
• spanie w ciągu dnia,
• spędzanie zbyt długiego czasu w sypialni lub łóżku,
• lęk przed bezsennością, 
• obawy o to, jak będzie się funkcjonować w ciągu dnia,
• obsesyjne zerkanie na zegarek w nocy,
• nocna aktywność w sypialni (np. nocne sprzątanie sypialni przy zapalonym świetle).

Bezsenność – leczenie

Psychoterapia 

Celem terapii może być przerwanie błędnego koła, w którym czynniki psychiczne i behawioralne wzmacniają bezsenność. Psychoterapia poznawczo-behawioralna pomaga zmienić szkodliwe dla snu przekonania i nawyki. 

Zalecenia dla osób cierpiących na bezsenność obejmują m.in. unikanie wykonywania w łóżku innych czynności (jedzenie, oglądanie telewizji, czytanie), ograniczanie czasu spędzanego w łóżku i techniki kontroli bodźców. Idea jest taka, żeby osoba cierpiąca na bezsenność kładła się do łóżka wtedy, kiedy jest senna i prawdopodobieństwo zaśnięcia jest największe. W przypadku wybudzenia, zaleca się opuszczenie łóżka/sypialni i powrót dopiero wtedy, kiedy senność się pojawi-  chodzi o zbudowanie skojarzenia łóżko – sen.

Farmakoterapia

W leczeniu bezsenności używa się leków antydepresyjnych lub przeciwlękowych. W lżejszych postaciach stosuje się również melatoninę, która korzystnie wpływa na jakość i ilość snu u osób starszych czy u osób doświadczających bezsenności w związku z pracą zmianową lub częstym przekraczaniem stref czasowych (jet lag). 

CBD w leczeniu bezsenności

Przegląd badań na temat medycznych konopi i bezsenności sugeruje, że CBD może mieć tutaj  potencjał terapeutyczny. 

• Pełne spektrum kannabinoidów konopnych może łagodzić bezdechy senne, a przez to pozytywnie wpływać na samopoczucie danej osoby w ciągu dnia, m.in. zmniejszając senność i poczucie zmęczenia. 

• CBD jest uznawane za obiecującą substancję w zaburzeniu fazy snu REM, które powoduje senność w ciągu dnia. 
• Syntetyczne CBD (nabilone i dronabinol) wykazuje korzystne, krótkotrwałe działanie w bezdechach sennych. 
• Nabilone pomaga osobom ograniczyć ilość i natężenie koszmarnych snów. Ułatwia także zasypianie pacjentom/kom, u których bezsenność jest związana z przewlekłym bólem. 

Wyniki innego badania pokazują korzystny wpływ CBD na jakość i długość snu w bezsenności występującej z zaburzeniami lękowymi. Naukowcy obserwowali 72 dorosłe osoby doświadczające lęku i/lub bezsenności, którym podawano CBD. 

W pierwszym miesiącu kuracji 57 z 72 (79%) osób zaobserwowało niższy poziom lęku (utrzymał się do końca badania), 48 z 72 (68%) deklarowało poprawę jakości i długości snu, w miarę trwania kuracji odsetek rósł. Zdecydowana większość osób dobrze tolerowała CBD. 

Większość artykułów naukowych raportujących badania nad wpływem CBD innych substancji konopnych na zaburzenia snu i bezsenność zawiera wniosek, że badacze są optymistycznie nastawieni do korzystania w przyszłości z terapeutycznych właściwości tych substancji. Widzą oni potrzebę większej liczby badań klinicznych z udziałem pacjentów/ek ze zdiagnozowanymi zaburzeniami snu.