Szacuje się, że z endometriozą zmaga się od 5 do 30 procent kobiet w wieku rozrodczym, co w skali całego świata daje około 180 milionów kobiet (w tym około 1 miliona Polek). Towarzyszący chorobie ból i inne dolegliwości negatywnie wpływają na jakość funkcjonowania chorych, ich dobrostan psychiczny i zadowolenie z życia. Diagnostyka i leczenie endometriozy są złożone i długotrwałe. Badania nad możliwością zastosowania CBD i innych kannabinoidów konopnych u pacjentek chorujących na endometriozę prowadzone są od lat. Wyniki badań z udziałem pacjentek potwierdzają korzystne działanie CBD w endometriozie.

Co to jest endometrioza?

Endometrioza to przewlekła, autoimmunologiczna choroba, która polega na występowaniu komórek błony śluzowej macicy – endometrium – poza jamą macicy, czyli tam, gdzie fizjologicznie nie powinno ich być.

Endometrium jest wyściółką macicy, w cyklu miesięcznym narasta, tworząc sprzyjające środowisko dla przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli do zapłodnienia nie dochodzi, wówczas złuszcza się w trakcie miesiączki. W niektórych przypadkach krew miesiączkowa wraz z komórkami endometrium przedostają się do jamy brzusznej i zaczynają rosnąć w innych miejscach organizmu.

Nieprawidłowe komórki endometrium tworzą torbiele w jajnikach, dole jajnikowym, na więzadłach maciczno-krzyżowych. Mogą występować także w innych miejscach w obrębie miednicy, np. na jelitach, żołądku, pęcherzu moczowym, a w rzadszych przypadkach również w odległych miejscach w ciele kobiety, np. w opłucnej, osierdziu, oczodole, mózgu.

U części pacjentek, równolegle lub niezależnie od torbieli endometrialnych poza macicą, rozwija się szczególna postać endometriozy – adenomioza, która polega na powstawaniu ognisk endometrialnych w warstwie mięśniowej ściany macicy. Prowadzi to do zaburzenia jej struktury, “zgąbczenia” i wiąże się z bólem tego narządu.

Rozrastające się, naciekające torbiele endometrialne mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, zarówno na poziomie ciała, jak i psychiki, np.:

zrastanie się narządów wewnętrznych, które może prowadzić do upośledzenia ich funkcjonowania,
stany zapalne układu pokarmowego,
chroniczny, silny ból, powodujący zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, co prowadzi m.in. do nadreaktywności na sygnały bólowe,
problemy psychiczne (depresja, lęk).

Objawy i diagnostyka endometriozy

Endometrioza to choroba o złożonym, niejednorodnym charakterze, której objawy występują u różnych pacjentek w różnym natężeniu. Objawy są często niecharakterystyczne, endometrioza bywa mylona z innymi chorobami, a diagnostyka zwykle jest długotrwała i wymaga od pacjentek uciążliwego konsultowania się z wieloma specjalistami i wykonywania przeróżnych badań w celu wykluczenia innych chorób.

Uzyskanie diagnozy często zajmuje pacjentkom bardzo dużo czasu (nawet kilka lat), co, jak same chorujące deklarują, negatywnie odbija się na ich kondycji psychicznej i często wiąże się z postępem nieleczonej choroby. Pacjentki opowiadają o latach “odbijania się od kolejnych lekarzy”, doświadczeniu bagatelizowania czy “psychiatryzowania” ich dolegliwości.

Najczęstsze objawy endometriozy to:

ekstremalnie bolesne miesiączki,
obfite krwawienia menstruacyjne,
ból w obrębie miednicy (w czasie owulacji lub w ciągu całego cyklu menstruacyjnego),
dolegliwości ze strony układu pokarmowego (ból jelit, ból żołądka, wzdęcia, problemy z trawieniem, stany zapalne układu pokarmowego, choroby bakteryjne i zapalne jelit, zaparcia, biegunki),
częste lub przewlekłe bóle głowy,
uczucie ucisku na pęcherz, częste oddawanie moczu,
drętwienie kończyn dolnych,
bóle stawów,
bolesne współżycie,
bolesne wypróżnianie i oddawanie moczu,
uczucie osłabienia, braku energii.

Leczenie endometriozy

Na chwilę obecną nie ma dostępnego lekarstwa, które umożliwiłoby trwałe wyleczenie endometriozy. Najczęstsze metody leczenia proponowane pacjentkom to terapia hormonalna i leczenie operacyjne. Jako dodatkowe narzędzia terapeutyczne zaleca się fizjoterapię uroginekologiczną, lekkie, ale systematyczne ćwiczenia fizyczne oraz dietę przeciwzapalną.

Nie bez znaczenia jest także wsparcie psychologiczne, m.in. nastawione na lepsze radzenie sobie ze stresem, radzenie sobie z bólem, naukę technik relaksacyjnych i rozluźniających napięcia w ciele.

Zdarza się, że dopiero operacja, terapia hormonalna i systematyczne stosowanie wszystkich powyższych metod przez dłuższy czas umożliwia zmniejszenie dolegliwości do poziomu, przy którym możliwe jest aktywne, zadowalające funkcjonowanie.

Terapia hormonalna, podobnie jak każde inne długotrwałe leczenie, może być tolerowana przez pacjentki lepiej lub gorzej i obarczona jest skutkami ubocznymi. Niektóre pacjentki nie decydują się na przyjmowanie hormonów. W takich sytuacjach możliwe jest leczenie bólu, stosowanie diety przeciwzapalnej, unikanie stresu, uczęszczanie na fizjoterapię, uprawianie lekkiego sportu. Terapia CBD i innymi kannabinoidami może być elementem takiego podejścia do leczenia endometriozy.

CBD i inne kannabinoidy w endometriozie – badania naukowe

Do najważniejszych właściwości CBD, które mogą być pomocne w leczeniu endometriozy należą: działanie przeciwzapalne, działanie przeciwbólowe, regulacja działania układu odpornościowego, regulacja nastroju, łagodzenie stresu.

Przyjrzyjmy się dwóm wybranym badaniom nad zastosowaniem CBD w endometriozie:

W artykule opublikowanym w 2022 r. opisano wyniki badania na zwierzętach, które wykazały, że codzienne podawanie CBD silnie zmniejszyło średnicę, objętość i powierzchnię zmian endometrialnych, udało się także zmodyfikować morfologię zmian chorobowych. CBD wykazało działanie przeciwutleniające, łagodziło stan zapalny zarówno w pobranych zmianach chorobowych, jak i w płynach otrzewnowych. Wykazano też działanie przeciwbólowe CBD.

Pacjentki, które samodzielnie stosują kannabinoidy konopne w celu łagodzenia objawów endometriozy, zostały zrekrutowane do badania kwestionariuszowego.

Zebrane dane wykazały, że 56% uczestniczek zaobserwowano spadek poziomu bólu o 7.6 punktów w 10-punktowej skali w trakcie kuracji trwającej 6 miesięcy.

Ta sama grupa zmniejszyła dawkę substancji przeciwbólowych o 50%. Konopie poprawiły jakość snu pacjentek (część kobiet chorujących na endometriozę skarży się na problemy ze snem, często spowodowane bólem) oraz złagodziły problemy związane z układem pokarmowym.

Nowe badanie polskich naukowców potwierdziło wcześniejsze, zagraniczne doniesienia. Mimo małej próby badawczej (10 pacjentek) naukowcy uważają za znaczące.
Badanie trwało 3 miesiące, a punktami końcowymi była ocena natężenia bólu oraz ogólnego komfortu życia pacjentek przed i po terapii. Wszystkie pacjentki uzyskały poprawę w obu ocenianych parametrach przy niskim nasileniu działań niepożądanych.

Naukowcy są zgodni, że dotychczasowe wyniki badań zachęcają do dalszych analiz skuteczności CBD i innych kannabinoidów konopnych w leczeniu endometriozy. Badania kliniczne z udziałem pacjentek odbywają się obecnie w kilku ośrodkach badawczych na świecie.